Бала жасындағы инсульт әдетте егде жастағы адамдарға әсер етеді, дегенмен, оның пайызы бар инсульттан зардап шегетін балалар. Бұл пайыз шамалы болса да, егер баланың инсульт алу мүмкіндігі болса, оны уақтында анықтау үшін қандай белгілер бар екенін білу маңызды. Дүниежүзілік инсульт күні біз балаларда қандай белгілер бар екенін көреміз.
Инсульт – мидың бір бөлігінде қан ағымының үзілуінен туындаған ми жарақаты. Инсульт қан тамырларының бітелуінен (ишемиялық инсульт) немесе мидағы қан кетуден (геморрагиялық инсульт) туындайды. Ми қан арқылы тасымалданатын оттегінің тұрақты жеткізілімін қажет етеді. Қан ағымы тоқтаған кезде ми жасушалары өле бастайды.
Бала кезіндегі инсульт және жасөспірім шағында (Перинатальды инсульт терминологиясы және себебі). Жүктіліктің төртінші айынан бастап және бала 28 күн болғанға дейін. Бұл жағдайларда инсульт өмірдің төртінші айына дейін анықталмайды. Бұл баланың қалыпты қарқынмен дамымайтындығы байқалған кезде пайда болады және оның себептері көрінеді.
Геморрагиялық инсульт тез босанумен, аз салмақпен, артериялық аневризманың жарылуымен және АВМ-мен байланысты.
Ишемиялық инсульт нейроинфекциялармен, соның ішінде энцефалит пен менингитпен, жүректің және клапанның туа біткен ақауларымен, C және S ақуыздарының жетіспеушілігімен, дегидратациямен (диареямен), мутацияларымен, гиперкоагуляциямен байланысты.
Мектеп жасына дейінгі балалардағы инсульттің бұл түрі баланың 29 күндік жасынан бастап 18 жасқа толғанға дейінгі барлық жас кезеңдерін қамтиды. Оның себептеріне тоқталар болсақ, геморрагиялық инсульттер артериялық аневризмалар мен АВМ жарылыстарымен, васкулитпен (инфекциялық, аутоиммунды, дәрі-дәрмектермен), қан ауруларымен (гемофилия, Верлхоф ауруы және т.б.) байланысты.
Ишемиялық инсульттер жүректің және клапанның туа біткен ақауларымен, церебральды тамырлардың дамуындағы туа біткен ауытқулармен (аплазия, гипоплазия, патологиялық тортау), онкологиялық аурулар фонында DIC, спецификалық артериттер (мойын артериті Такаясу, Кавасаки ауруы, ЖҚА, гиперчувствительные тамырлар).
Балалардағы инсульттің белгілері баланың жасына және инсульттің себебіне байланысты. Жаңа туылған нәрестелерде сіз мыналарды көре аласыз: ұстамалар, шамадан тыс ұйқышылдық немесе сананың жоғалуы, психикалық күйдің өзгеруі, дененің бір жағын қозғалта алмауы.
Ересек жастағы балаларда инсульт белгілері: бастың қатты ауыруы, жүрек айнуы, құсу, көздің көру немесе жылжыту қиындықтары, дененің немесе беттің бір жағында әлсіздік немесе ұю белгілері, бас айналу немесе кенеттен шатасу, тілдің күрмелуі, сөздерді немесе сөйлемдерді сөйлеу – түсіну қиындықтары, ұйқышылдық немесе сананың жоғалуы, дененің кез келген бөлігінің ұстамасы немесе салдануы.
Балалардағы инсульт диагностикасы. Диагноз балаңыздың ағымдағы белгілері мен медициналық анамнезын (тарихын) қараудан басталады. Медицина қызметкері жарақаттар, инфекциялар, өсу және даму проблемалары және кез келген отбасылық қан кету мәселелері туралы сұрайды. Дәрігер балаңызды тексереді және белгілерін іздейді. Диагноз қоюға көмектесу үшін бірнеше сынақтарды жасауға болады.
Мидың суретін зерттеу. Мидың магнитті-резонансты томографиясы (МРТ) балалардағы инсультті диагностикалау үшін таңдаулы сынақ болып табылады. Компьютерлік томография (КТ) сканерлеу МРТ қолжетімді болмаған кезде жақсы нұсқа болып табылады. Магнитті резонансты ангиография (МРА) МРТ бөлігі ретінде де қолданылады.
Бір жасқа дейінгі балалардағы мидың ультрадыбыстық зерттеуі: миішілік қан кетудің болуы, ишемия аймақтары.
Қан сынақтары. Қан инфекция белгілеріне, орақ тәрізді жасушалық ауруға, қан тамырларының қабынуына және қан кетудің бұзылуына тексеріледі.
Жүрек пен қан тамырларын зерттеу. Жүрек ырғағы электрокардиограммамен (ЭКГ) тексеріледі. Ауа эмболиясының немесе қан ұйығыштарының ықтимал себептерін анықтау үшін жүректің арнайы ультрадыбыстық зерттеуі жасалады.
Белдік пункция. Ми мен жұлынның айналасындағы сұйықтықта (ми-жұлын сұйықтығы) қан немесе инфекция белгілері бар-жоғын тексеруге болады.
Электроэнцефалограмма (ЭЭГ). Бұл әдіс құрысулар болған жағдайда қолданылады.
Импульстік оксиметрия. Бұл қандағы оттегінің жеткілікті болуын қамтамасыз етуге көмектеседі.
Балалардағы инсульттің алдын алу. Балаларда инсульттің алғашқы симптомы әдетте бірінші ескерту болып табылады, сондықтан бірінші инсульттің алдын алудың ешқандай жолы болмауы мүмкін. Кейбір балаларда екінші инсульт болуы мүмкін. Балаңыздың дәрігері инсультке әкелуі мүмкін жағдайды емдейді. Дәрі-дәрмектер, процедуралар және нейрохирургиялық араласудың бәрі емдеудің бір бөлігі болуы мүмкін.
Балалардың көпшілігі инсульттан сауығып кетеді. Бастапқы емдеуден кейін сіздің балаңызды қалпына келтіру үшін арнай оңалту реабилитациялық орталықтарда емдік шара алу арқылы емделеді.
Қорыта келгенде, ғалымдар балалар арасындағы инсультті полиэтиологиялық екендігін айтып отыр. Инсульт негізіне гипокси-ишемиялық фактордан бөлек, туа біткен аплазиялар мен артерио-венозды мальформациялар, қантамырлар стенозының рөлі анықталады. Сонымен қатар, қантамырлардың инфекциялық зақымдалуы, қанның коагуляциялық және антикоагуляциялық қасиеттерінің бұзылуынан да болады. Бірақ, сонда да бас-ми қан айналымының бұзылысына әкелетін себептерінің басым бөлігі белгісіз болып қалуда. Инсульт себептерін білмеу, дер кезінде диагностика мен мамандандырылған көмек көрсетпеу тұрақты мүгедектіктің қалыптасуына әкеледі. Балалар инсульті этиопатогенезі және клиникалық ағымы бойынша гетерогенді болғандықтан, балалар инсульты саласында білімін жетілдіру сапалы емдік- профилактикалық көмек көрсету үшін қажет.
Арай БЕКТАСОВА,
аудандық орталық ауруханасының балалар невропатологы
