Қант диабеті – ұйқы безі шығаратын инсулин деп аталатын гормонның жетіспеушілігінен немесе толық бұзылуынан туындаған ауру. Инсулин дене жасушалары қаннан қантты сіңіре алуы үшін қажет. Инсулин жетіспеген кезде қандағы қант деңгейі өмірге қауіпті деңгейге дейін көтерілуі мүмкін. Бұл ауру эндокриндік жүйенің істен шығуы нәтижесінде пайда болады.
Қандағы глюкоза деңгейін реттеу ұйқы безі шығаратын инсулиннің есебінен жүзеге асырылады. Оның артық болуы гипергликемия,ал жетіспеушілігінен гипогликемия –дамиды.
Инсулин жетіспеушілігімен, яғни инсулин организмде жеткілікті мөлшерде өндірілмеген кезде “1-типті қант диабеті” диагнозы қойылады. Нәрестелердегі 1-типті қант диабеті дамуының жиі себебі тұқым қуалаушылық болып табылады. Егер бұл диагноз ата-анасы мен туыстарының екеуінде де болса, аурудың ықтималдығы жоғары.
Қанттың жоғарылау факторы инсулинге төзімділік болуы мүмкін. Бұл жағдайда инсулин жеткілікті мөлшерде шығарылады, бірақ жасушалар оған сезімтал емес. Бұл жағдайда олар екінші типтегі қант диабеті туралы айтады. Инсулинге тәуелсіз ҚД-ның пайда болу факторлары – аз қозғалыс пен сапасыз тағамды шамадан тыс тұтыну. Жас балаларда, жасөспірімдерде көбінесе жасырын форма байқалады, бұл оны ерте кезеңдерде анықтауды қиындатады.
Егер ерте жастағы патологияны уақытында анықтамасаңыз, бұл ақыл-ой, физикалық дамудың кешігуіне себеп болады.
Қант диабетінің түрлері
Жалпы, аурудың 4 негізгі түрі бар, бірақ ең көп тарағандары 1 және 2 типті қант диабеті ұйқы безінің дұрыс жұмыс істемеуіне байланысты пайда болады. Бұл балалар арасында аурудың ең көп таралған түрі. Ерте кезеңдегі балалардағы аурудың белгілері анық көрінбейді, оларды елемеуге болмайды. Патологияның белгілері: шөлдеу, жиі зәр шығару, зәрдің түсінің, иісінің өзгеруі; жаралардың ұзақ жазылуы; баздану; көңіл-күйдің болмауы; ұйқышылдық; тез салмақ жоғалту.
Жасөспірімдерде тыныс алудың қысқаруы, тіпті баяу жүру кезінде де жиі кездеседі. Қыздарда вульвиттің себебінен бұтының арасында ыңғайсыздық пен қышу пайда болады.
2 типті қант диабеті балалар арасында аз кездеседі, бұл ауру егде жастағы адамдарға тән. Бұл аурудың аурудың жүре пайда болған түрі.
Аурудың пайда болу себептері:
• аз қозғалысты өмір салты;
• зиянды және майлы тағамдарды тұтыну;
• гормоналдық ауытқу;
• генетикалық бейімділік;
• эндокринді бұзылу;
• калориялары аз диеталарды сақтау;
• стресс;
• вирустық, жұқпалы ауруларлар мен ауру.
Барлық осы факторлар патологияның қалыптасуына ықпал етеді. Инсулинге тәуелсіз ҚД пайда болуының ең көп тараған себебі – тұқым қуалаушылық. Бұл аурудың пайда болу ықтималдығын 100% білдірмейді, бірақ мұндай нәрестенің ата-анасы жағдайға жауапкершілікпен қарауы керек. Жасөспірім үнемі тексеруден өтуі керек.
Инсулинге тәуелсіз форманың белгілері: үнемі шөлдеу; көп шаршау; зәрін ұстамай алмау; салмақтың күрт өзгеруі; ұйқышылдық; апатия; жаралардың ұзақ жазылуы.
2 типті науқаста дене салмағының жоғарылауы байқалады. Алайда, егер жағдай асқынса, онда салмақтың күрт төмендеуі байқалады. Бұл жағдай өте қиын, жедел медициналық тексерілуді қажет етеді.
Асқынуы
Аурудың асқыну атеросклерозға, инсультке, жүрек ишемиясы болып табылады. Бауыр мен бүйрек, бас миы тарапынан ауытқулар пайда болады. Балалардың дамуы тежеліп, оқуда артта қалады. Қантамырлық зақымдану салдарынан аяқтарда жаралар жиі пайда болып, көздің көруі төмендейді.
Алдын алу шаралары: Саламатты өмір салтын ұстану, күн тәртібін сақтау; дұрыс рационалды тамақтануды ұйымдастыру, дұрыс тамақтануды сәби кезінен қолға алу, көмірсуларға шектеу қою, жаман әдеттерден бойын аулақ ұстау, қандағы қант мөлшерін бақылау, спортпен шұғылдану, дене белсенділігін арттыру үнемі қозғалысты өмір салтын ұстану.
Құрметті ата-аналар! Қант диабеті ауруын балалар мен жасөспірімдер арасында ерте алдын алу, аурудың алдын алуға және оның пайда болу қаупін төмендетуге көмектесетінін ескертеміз.
Ауырып ем іздегенше, ауырмаудың жолын іздейік!
Кәмшат Әміреева,
аудандық орталық аурухананың профилактикалық бөлімінің СӨС медбикесі
