«Ұрпақ саулығы – ұлт саулығы» дейміз. Алайда жылдар жылжыған сайын жас ұрпақтың денсаулығына қатерлі заттардың қатары көбейіп барады. Абыройдан айыратын алкоголь мен естен тандыратын есірткіден арыла алмай жүргенде ұрпақ санасын улайтын тағы бір тұйыққа тап болдық. Мерейімізді өсіре ме деп жүрген мектеп оқушыларының ендігі ермегі – электронды шылым.
Электрондық темекі (вейп) қазіргі уақытта, әсіресе жасөспірімдердің арасында үлкен танымалдылыққа ие болды. Осыған байланысты әртүрлі елдердің ғалымдары электронды темекінің балалар мен жасөспірімдердің денсаулығына әсерін зерттей бастады.
Көптеген жасөспірімдер электронды темекі шегуге тырысады. Жиналған статистикаға сәйкес, 14 жастан асқан балалардың 40%-ы осы құрылғыны пайдаланады.
Электронды темекінің ағзаға қандай зияны бар? Егер сіз электронды сигареттер зиянды ма жоқ па деп ойлансаңыз, ескере кететін жағдай, жану процесі тек булануға ауыстырылды, бірақ құрамы іс жүзінде өзгерген жоқ. Никотин екі жағдайда да кездеседі, айырмашылық тек оны жеткізу әдісі мен қарқындылығында. Вейп сұйықтықтарының құрамына кіретін никотин тұрақты физикалық және психикалық тәуелділікті қалыптастыратын нейротоксиндер мен алкалоидтарға жатады. Бұл никотинге тәуелділікпен күресте электронды темекінің пайдасы туралы барлық дәлелдерді жоққа шығарады. Никотин тамырларды бұзады, жүрек-тамыр, тыныс алу жүйесінің жағдайын нашарлатады.
Никотинді үнемі қолдану, тіпті аз мөлшерде болса да, ауыр ауруларға әкеледі. Бұл вейптің жасөспірімдерге тигізетін зиянын тағы бір рет растайды. Жоғарыда аталған аурулардан басқа, гастрит, асқазан жарасы, жүрек проблемаларын туғызады.
Көптеген адамдар никотинсіз электронды темекінің зияны бар ма дегенге сұйықтықта негізгі зиянды элемент жоқ болғандықтан қызығушылық танытады. Соңғы зерттеулер көрсеткендей, вейп қоспасының тағы екі компоненті-глицерин мен пропиленгликоль тыныс алу жүйесі мен асқазан-ішек жолдарының патологиялық бұзылыстарын тудыруы мүмкін. Тістердің жағдайына теріс әсер етеді (будың тұрақты әсеріне байланысты), аллергиялық реакцияның себебі болуы мүмкін. Сонымен қатар электронды темекіге бірреттік саптамаларды қолданудан бас тарту, бір саптаманы бірнеше адам қолданғандықтан герпес және басқа да жұқпалы аурулардың таралуына әкелуі мүмкін.
Будың өкпеге әсері ешқандай пайда әкелмейді, бірақ никотинге ұқсас нақты тәуелділікті тудыруы мүмкін. Жасөспірім кезінде электронды темекіні қолданудан бас тартқан дұрыс. Сонымен қатар, электронды темекі – бұл қауіпті құрылғылар, егер олар дұрыс пайдаланылмаса, жарылуы немесе тұтануы мүмкін. Мұндай қиындықтарды болдырмау үшін баланың өзі вейптің ағзаға тигізетін зияны туралы біліп, электронды темекіні пайдалануды тоқтатуы керек. Ол темекі шегу жасөспірімді өзіне-өзін жау ететінін түсінуі керек, ең дұрысы олар мүлдем темекі шекпеу керек.
Камшат Әміреева,
аудандық орталық аурухананың профилактика және әлеуметтік психологиялық көмек көрсету бөлімінің СӨС медбикесі
