Сүт безі қатерлі ісігі статистикаға сүйенсек, әйелдердің онкологиялық аурулары арасында бірінші орында. Сүт безі қатерлі ісігі – бұл қалыпты сүт бездерінің жасушаларының қатерлі ісігі кезінде пайда болатын қатерлі ісік. Яғни, бүгінгі таңда әлемдегі кем дегенде әрбір оныншы әйел осы аурудан зардап шегеді. Ғалымдар ауруды тудыруы мүмкін қауіп факторларының бүкіл тобын анықтады. Мысалы, радиоактивтік сәулелену көздерімен жұмыс істеу, әйел жыныстық гормондары эстрогендердің деңгейінің жоғарылауы, нашар тұқым қуалаушылық (жақын туыстардағы сүт безінің қатерлі ісігі), қалқанша безінің немесе бүйрек үсті бездерінің бұзылуы және басқалар.
Сүт безі қатерлі ісігі пайда болғанда не болады?
Мутацияланған жасуша қарқынды көбейе бастайды, сәйкесінше қатерлі ісік өсе бастайды. Емдеусіз ол тез ұлғаяды, теріге, бұлшық еттерге және кеуде қабырғасына енеді. Лимфа тамырлары арқылы қатерлі ісік жасушалары жақын лимфа түйіндеріне енеді. Қанмен олар бүкіл денеге таралады, жаңа ісіктерге — метастаздарға өмір береді. Көбінесе сүт безінің қатерлі ісігі өкпеге, бауырға, сүйектерге, миға жайылады. Бұл органдардың зақымдануы, сондай-ақ ісіктің ыдырауы өлімге әкеледі. Енді басты мәселе – бұл ауруды қалай тануға болады.
Сүт безінің қатерлі ісігі, барлық басқа онкологиялық аурулар сияқты мүмкіндігінше емдеу мүмкіндігі бар кезде ертерек анықтаған жөн. Өз денсаулығын күткен әйел жүйелі түрде мамандарға баруы, сүт бездерін өздігінен тексеруі: оларды қарап, ұстап көруі керек. Бұл жағдайда сүт безі қатерлі ісігінің негізгі және жиі жалғыз белгісі кеуденің қатаюын уақытында байқай алады. Көбінесе кеуденің қатаюы ауыртпалықсыз, оның мөлшері мен тығыздығы етеккір циклі кезінде өзгермейді.
Сүт безі обырының пайда болуының негізгі себептеріне кеш (25 жастан кейін) жүктілік пен босану, жиі түсік түсіру және босанудың аздығы (үштен аз), ананың бала емізуден бас тартуы, ағзадағы әртүрлі физиологиялық өзгерістер, атап айтқанда, сол етеккірдің үзілісі жатады. Ерекше қауіп етеккірдің ерте басталуы және олардың кеш аяқталуы, сондай-ақ әйелдерде осы аурумен ауыратын туыстары болған жағдайда пайда болады. Сондай-ақ, өзін-өзі тексеру кезінде: емізік пішініне, қолды бастан жоғары көтергенде теріде “шұңқырлардың” пайда болуы, кеуде пішінінің өзгеруі, ұстап көргенде сүт безі құрылымының өзгеруі, сүт бездерінің бірінен үнемі жағымсыздықты сезіну; емізіктен қанды бөліністің шығуы; қолтық астындағы лимфа түйіндерінің ұлғаюы.
Сүт безі қатерлі ісігі аурудың визуалды түріне жататындығына қарамастан, оны тексеру және пальпациялау мүмкіндігінің арқасында 30 жастан асқан барлық әйелдердің маммографиялық бақылауының көмегімен 8-9 жылға созылатын клиникаға дейінгі кезеңде диагноз қою ұсынылады. Сонымен қатар, аталған қауіпті топқа кіретіндер ең алдымен тексерілуі керек.
Ісіктің дамуына жол бермеу үшін маманға уақтылы жүгіну, әр әйел өзін-өзі тексеру дағдыларына ие болуы керек. Оны ай сайын тексеру керек. Мынандай бірнеше ұсыныстар бар:
1. Кеудеңізді айнаның алдына тұрып қолды жоғары көтеріп және төмен түсіріп қарау. Біреуі екіншісінен сәл үлкенірек па? Бұл қалыпты жағдай. Екі қолды мықынға қойып, бұлшықеттерді қысып, босаңсытып, алдыға еңкею. Бір кеуде екіншісінен айтарлықтай үлкен болды ма? Оның беті өзгерді ме? Теріде ойықтар бар ма?
2. Сұқ, ортаңғы және аты жоқ саусақтардың ұштарын біріктіріп, кеудеге басу арқылы айналмалы қозғалыстар жасаңыз (оң қол сол жақ кеудені және керісінше тескереді). Әр қайсысында қысымды күшейте отырып, үш кішкентай шеңбер жасаңыз: сіз тіндердің әртүрлі қабаттарын сезінесіз және түйін бар болса, оны сезіне аласыз.
3. Саусақтарыңызды түйіннен сәл алыстатып, айналдыра қозғалыстарды қайталаңыз, сантиметр сайын бүкіл кеудені қатар және тік ұстап көру. Бұғанадан кеуде тұсына дейін, кеуденің сыртқы жағынан қолтықтың жалғасында кеуденің ортасына дейін тексеру. Қолтық астындағы лимфа бездерін ұмытпаңыз!
4. Ыңғайлы төсемеге жантайып, аяқтарыңызды бүгіп, иықтарыңызды артқа қарай бұрыңыз, ал емшектің “жоғарғы” жағы “кеуде бойында тұрады”. Енді оны қатар сызықтармен емізікке дейін жоғары-төмен қолтықтың жоғарғы нүктесінен бастап, әдетте емшекқаптың шеті орналасқан сызыққа дейін тексеріңіз. Емшектің ішкі жағын тексеру үшін шалқаңыздан жатып, қолдарыңызды 90 градус бұрышта жоғарыдан төменге және төменнен жоғарыға қарай апарыңыз. Егер сіз ерекше бір нәрсені сезсеңіз (мүмкін түйінді байқасаңыз), статистикаға сәйкес сүт безінде анықталған 5 ісіктің 4-і қатерсіз екенін ұмытпаңыз. Басқа емшекті бірден қараңыз. Егер оны анықтасаңыз, емшек тіндерінің қалыпты екеніне көз жеткізу үшін жақсы себеп болып табылады. Бірақ кез келген жағдайда онкологпен кеңесіңіз. Ауырсынуға шамалы күдік туындаған кезде шұғыл түрде маммологпен кеңесу керек. Егер диагноз расталса, онколог сау пациенттермен айналысады.
Сүт бездерінің қатерлі ісігінің алдын алу үшін 40 жастан асқан әйелдер жылына бір рет маммологтың тексеруінен өтуі керек. Сүт безі обыры кешенді түрде емделеді. Ең алдымен, бұл хирургиялық араласу, химиотерапия, гормондық терапия және сәулелік терапия. Қатерлі ісік ерте анықталғанда тек операциямен ғана емделуге болады. Ісіктер ірі және лимфа түйіндерінде метастаздар болған жағдайда сәулемен және химиотерапиямен емдеу қажет Қазіргі заманғы медицинада сүт безі қатерлі ісігін емдеу құралдары көп. Бірақ ауруды жемісті емдеу ерте анықталған жағдайда ғана мүмкін болады.
Қазыхан Есмамбетов,
Жуалы аудандық орталық ауруханасының
маммолог дәрігері
