Күн жылынып, көктемгі жауын басталғанда саңырауқұлақ жинау науқаны да басталады. Бұл кезде көптеген адамдар топтасып саңырауқұлақ теруге шыға бастайды. Біздің ауданымызда ақ саңырауқұлақтар, көк тұғырлы саңырауқұлақтар (синяя ножка), ағаш түбірінде өсетін саңырауқұлақтар (пеньковые) өседі. Саңырауқұлақтарды дұрыс пайдаланбау ағзаға зиянды, өйткені саңырауқұлақтар қиын қорытылатын тағам болып табылады және асқазан-ішек жолында жарытылай қорытылған массаның көп мөлшерімен ағзаның улануы мүмкін.
Саңырауқұлақтар жеуге жарамды, құрамында соларға ғана тән уы (токсин) болатын және улы саңырауқұлақтар болып үшке бөлінеді. Адамдардың улануына көбінесе соңғы екі топтағы саңырауқұлақтар себеп болады, саңырауқұлақтардың улы түрлерін аз мөлшерде жеген кезде де өлімге әкелетін улануды тудыруы мүмкін. Мысалы, түссіз погонкадан улану өте ауыр түрде өтіп, уланғандардың 90% қаза болады. Осы саңырауқұлақтардың құрамында бауыр мен бүйрекке ауыр зақым келтіретін улар болады. Адамдар саңырауқұлақ жинау кезінде кейде шампиньонды осы түссіз погонкамен шатастырып алады.Шампиньондардың қалпағының астындағы пластинкалары қызғылт, ал түссіз поганканың ақ болатынын ұмытпау керек.
Есіңізде болсын, саңырауқұлақ табиғи губка болып табылады, яғни ол ауада, топырақта, жауын-шашының бәрін жақсы сіңіреді. Нәтижесінде өнеркәсіптік объектілердің жанында, автомагистральды жолдардың жанында, радиологиялық, химиялық, бактериологиялық және электромагниттік жағдайы нашар жерлерде жиналған толық жеуге болатын саңырауқұлақтармен де улануға болады.
Саңырауқұлақтармен уланудың себептері:
– Саңырауқұлақтардың уыттылығы, токсиндердің (немесе микотоксиндердің) болуына байланысты.
– Жиналған саңырауқұлақтарды аспаздық өңдеусіз ұзақ уақыт сақтау немесе пісірілген саңырауқұлақтарды ұзақ уақыт сақтау.
– Саңырауқұлақтардың зиянкестермен, атап айтқанда, саңырауқұлақ шыбындарымен зақымдануы.
– Саңырауқұлақтардың кейбір түрлерін (мысалы, тезек қоңыздары – Coprinus) алкогольмен бірге қолдану.
– Саңырауқұлақтың өсу процесінде ағзаға зиянды заттардың (ауыр металлдар және т.б.) жеміс денелерінде жиналуы.
– Саңырауқұлақтармен уланудың алғашқы белгілері саңырауқұлақтарды жегеннен кейін жарты сағат ішінде және бірнеше күнге дейін пайда болуы мүмкін.
Саңырауқұлақтармен улануға алғашқы көмек:
1) Тамақтан уланудың белгілері пайда болғанын байқағаннан кейін дереу жедел жәрдем шақырыңыз!
2) Аурудың тез дамып келе жатқан көріністеріне қарсы тұру үшін дәрігерлер келгенге дейін уланған адамның асқазанын шайып, оны көп су ішуге мәжбүр етеді, содан кейін құсуды тудырады.
3) Содан кейін адамға сорбенттердің соққы дозасын беру керек (10 килограмм салмаққа 1 таблетка белсендірілген көмір)
4) Улану кезінде алғашқы көмек көрсетудің маңызды шараларының бірі – қан айналымының бұзылуын болдырмау болып табылады Мұны істеу үшін науқастың аяғына жылы компресс қолдану керек.
Саңырауқұлақтармен уланудың алдын алу:
– Сіз күмәнданатын саңырауқұлақтарды сатып алмаңыз.
– Ешқандай жағдайда нашарлай бастаған саңырауқұлақтарды жеуге болмайды, оларда паразиттер пайда болады. Олар термиялық өңдеу жасалса да жеуге жарамсыз.
– Саңырауқұлақтарды жинаған кезде, тек қақпаққа ғана емес, оның астындағы жазбаларға да назар аударыңыз.
– Саңырауқұлақтарды полиэтилен пакеттерге салмаңыз, өйткені олар тез бұзылады.
– Саңырауқұлақтарды жинағаннан кейін бірден өңдеңіз.
– Саңырауқұлақтарды ұзақ уақыт пісіру керек. Оларды бірнеше рет қайнату ұсынылады. Саңырауқұлақ суын дереу ағызып, сорпаларға қоспау керек.
Саңырауқұлақтармен уланудың алдын алу Сіздің және жақындарыңыздың денсаулығын сақтай алады! Бұл өнімді жинау мен дайындаудың қарапайым ережелерін сақтаңыз. Өз денсаулығыңыз – өз қолыңызда екенін ұмытпаңыз!
Камшат Отар,
аудандық санитариялық–
эпидемиологиялық бақылау
басқармасының бас маманы
