Біз ақпараттық технологияның қарыштап дамып, қажетті гаджеттердің көптеп пайда болып жатқанына қуанамыз. Оның үстіне бүгінгі таңда интернетсіз жұмыс істеу мүмкін еместей көрінеді. Әрине, бұл қажеттіліктер адамзат игілігіне үздіксіз қызмет етіп тұрғаны жақсы.
Дегенмен, көптеген адам осы әлеуметтік желілер арқылы жасалатын кибершабуылдың зардабын да көріп жатыр десек қателеспейміз. Әсіресе, жан-дүниесі депрессияға қарсы тұра алмайтын жастар ғаламтордағы бопсалау, қудалау, үркітіп-қорқыту сынды әрекеттердің кесірінен көп жағдай орын алуда. Сондықтан бұл бүгінгі қоғамның басты проблемасына айналып отыр. Сонда арам пиғылды адамдардың қастығынан қалай құтылып, дертпен қалай күреспек керек? Буллинг проблемасы бүгінде бұл құбылыстың таралуымен қатар оның физикалық және психикалық денсаулығына қауіптілігіне байланысты қоғамның алаңдаушылығын арттыруда. Буллинг нақты жағдайда өзін қорғай алмайтын адамға бағытталған бір адам немесе топ жүзеге асыратын физикалық немесе психологиялық зорлық-зомбылық ретінде анықталады. Бір адамға немесе адамдар тобына қатысты зорлық-зомбылық актілері бір реттік немесе ұзақ уақыт бойы қайталануы мүмкін. Буллингті қақтығыстан ажырата білу маңызды, өйткені бірінші жағдайында біз қатысушы күштерінің теңсіздігімен екенің байқай аламыз, соның салдарынан жәбірленуші қарсылық көрсете алмайды.
Қорлаудың белсенді түрлеріне өз кезегінде физикалық буллинг (әдейі итеру, соққылар, ұрып-соғу, басқа дене жарақаттарын салу, жыныстық сипаттағы әрекеттер және т.б.) және психологиялық буллинг (ауызша қорлау, қорқыту, қудалау) жатады. Негізінен, бұл зиянды қауесеттердің таралуы, қорлайтын қимылдар, оқшаулану, бопсалау (ақша, тамақ, басқа заттар, бірдеңе ұрлауға мәжбүрлеу); мүлікпен әрекет ету (ұрлық, тонау, жәбірленушінің жеке заттарын жасыру). Айта кету керек, бірнеше белгілердің тіркесімі ғана қорқыту жағдайының болуын болжауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, қорқыту жағдайлары туралы ересектерге олардың еріксіз куәгерлері болған студенттер ақпарат бере алады. Максималды ақпарат шынайы әңгіме нәтижесінде де алынуы мүмкін, бірақ оны қорлау туралы сұрақтармен табандылықпен “азаптауға” болмайды.
Қазіргі уақытта психологиялық қорлаудың ең көп таралған түрлерінің бірі-кибербуллинг-заманауи коммуникациялық технологияларды (ұялы телефондар, интернет, басқа да электрондық құрылғылар) қолдана отырып, интернет-қорлау немесе кибер-қорлау (зиянды, қауіпті суреттер мен фотосуреттерді жіберу, қауесеттерді тарату және т.б.).
Кибербуллингті қалай тануға болады? Адамның қауіпсіздігіне қауіп төндіретін кез-келген қорлайтын, қауіпті хабарлама, сондай-ақ жәбірленушінің келісімсіз “Интернет” желісінде орналастырылған бейнелер, фотосуреттер кибербуллингке жатқызылуы мүмкін. Сондай-ақ, кибербуллинг құбылысына пайдаланушының жалған профильдерін, интернет-ресурстарын құру жатады, олардың қызметі ықтимал құрбанның беделін жоюға бағытталған. Кибербуллинг құбылысының мәнін түсіну үшін оның қатысушылары рөлдік позициялар бөлінген келесі адамдар екенін ескеріңіз:
– агрессор (қорлаушы);- жәбірленуші (пассивті немесе агрессивті);-куәгер;-қорғаушы (міндетті емес байланыс элементі).
Ересек адамға мәселені шешу оңайырақ. Оның өмірлік тәжірибесі бар, алаңдаушылықты біледі, агрессивті қорлауды елемейді, бұл тұрақсыз психикасы бар жастар туралы айту мүмкін емес. Интернетте сіздің ұлыңыз немесе қызыңыз қорлаудан зардап шекпеуі үшін олармен осы тақырып бойынша сөйлесіңіз. Білім беру мақалаларындағы ақпаратты бірге іздеңіз.
Венера Сейтаева,
Жуалы аудандық орталық ауруханасының «Сенім» Жастар денсаулық кабинетінің маманы
